APEL

Pamiętajmy o grobach twórców polskiej spółdzielczości

Stare Powązki - najpiękniejszy cmentarz w Warszawie, a zarazem jedna z najbardziej szacownych nekropolii narodowych Polski - kryją w sobie groby wielu zasłużonych działaczy spółdzielczych.

Na tym zabytkowym Cmentarzu znajdują się m.in. kwatery: Edwarda Abramowskiego, Romualda Mielczarskiego, Zygmunta Chmielewskiego, Marii Orsetti, zbiorowa mogiła działaczy "Społem" z kwaterą Mariana Rapackiego, nagrobek prezydenta-spółdzielcy Stanisława Wojciechowskiego oraz wiele innych pomników upamiętniających najwybitniejszych spółdzielców, przypominających o ich zasługach.

Wyrazem pamięci i szacunku dla spoczywających na Starych Powązkach pionierów ruchu spółdzielczego jest inicjatywa Krajowej Rady Spółdzielczej oraz Społecznego Komitetu Opieki nad Starymi Powązkami im. Jerzego Waldorffa: odnowienie i objęcie patronatem grobów spółdzielców. Na nasz apel odpowiadziało ponad. 80 spółdzielni z całej Polski. Wszystkim ofiarodawcom składamy serdeczne podziękowania.

Prosimy o wsparcie tej inicjatywy i przekazywanie środków na konto:
Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami im. Jerzego Waldorffa:
BPH PBK S.A.
15 1060 0076 0000 4010 2000 5677
z dopiskiem: "SPÓŁDZIELCY"

1. Kwatera Stanisława Wojciechowskiego (1869 - 1953)
- prezydenta RP w latach 1922 - 1926 i wybitnego działacza spółdzielczego. Po przewrocie majowym odsunął się do polityki i kontynuował działalność w "Społem". W 1927 r. został dyrektorem Spółdzielczego Instytutu Naukowego. Jego prace dotyczą niemal wszystkich branż spółdzielczych. Wydał m.in.: "Spółdzielnie rolnicze. Jakie być mogą i powinny w Polsce według wzorów zagranicznych" (1936); "Historia spółdzielczości polskiej do 1914 roku". (1939).
Grób prezydenta Wojciechowskiego zlokalizowany w Alei Katakumbowej jest najokazalszym grobem spółdzielczym na Starych Powązkach. Nagrobną plakietkę portretową wykonała Anna Grabska, córka ministra Władysława Grabskiego, przyjaciela prezydenta Wojciechowskiego. Renowacja tego grobu została wykonana w pierwszej kolejności już we wrześniu 2003 r., a jej koszt wyniósł 5.900 zł.

2. Grób Romualda Mielczarskiego (1871 - 1926)
- pioniera spółdzielczości spożywców w Polsce. Był działaczem socjalistycznym, więzionym przez władze carskie. Poświęcił się działalności spółdzielczej jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległośći. Z jego m.in. inicjatywy powstał w Warszawie Związek Spółdzielni Spożywców (późniejsze "SPOŁEM"), którym kierował w okresie I wojny światowej. Wydawał również tygodnik "SPOŁEM". Stronił od kariery politycznej i nigdy nie zgodził się na uczestnictwo we władzach RP, choć proponowano mu m.in. stanowisko ministra przemysłu i handlu. Za jego rządów spółdzielczość spożywców rozwinęła sprawny system hurtowni i stała się prawdziwą potęgą gospodarczą.
Mogiła Romualda Mielczarskiego odrestarurowana została we wrześniu 2004 r. a koszt tej renowacji wyniósł 4.700 zł.

3. Grób Zygmunta Chmielewskiego (1873 -1939)
- wszechstronnego działacza spółdzielczości, współtwórcy spółdzielczości mleczarskiej, Związku Rewizyjnych Polskich Stowarzyszeń Rolniczych i Kasy Centralnych Rolniczych Stowarzyszeń Pożyczkowych. W 1928 r. kierował Związkiem Rewizyjnym Polskich Spółdzielni Rolniczych. Wykładał również na warszawskich uczelniach SGH i SGGW, a jego inicjatywą było utworzenie Szkoły Spółdzielczości w Nałęczowie. Zmarł na kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej, w kwietniu 1939 r. Jego grób odnowiony został dzięki środkom SKOK im. Zygmunta Chmielewskiego w Lublinie latem 2004 r.

4. Grób Marii Orsetti (1880 - 1957)
- pionierki ruchu spółdzielczego, szczególnie zaangażowanej w powstanie w Polsce Ligi Kooperatystek - pierwszej organizacji kobiecej, o profilu edukacyjnym i samokształceniowym, która również zainicjowała powstanie wielu spółdzielni. Jako członkini komitetu wykonawczego Międzynarodowej Ligi Kooperatystek brała czynny udział w kształtowaniu europejskiej spółdzielczości. Po II wojnie światowej pracowała w Spółdzielczym Instytucie Naukowym. Koszt tej renowacji, wykonanej w 2004 r. dzięki składkom spółdzielczym, wyniósł 4.100 zł.

5. Grób Edwarda Abramowskiego (1868 - 1918)
- znanego filozofa, socjologa i psychologa, który był jednym z najoryginalniejszych polskich myślicieli społecznych. W młodości związany z ruchem socjalistycznym stworzył polską odmianę kooperatyzmu, który w założeniach miał doprowadzić do likwidacji państwa i powstania "socjalizmu bezpaństwowego", a po zniesieniu kapitalizmu do ustanowienia "Rzeczypospolitej spółdzielczej". Jego rozważania filozoficzne obejmowały m.in. problemy teorii poznania, etyki, estetyki, filozofii społecznej. Był autorem licznych prac, m.in. "Zmowy powszechnej przeciwko rządowi" i "Badań doświadczalnych nad pamięcią". Renowacja jego grobu, przeprowadzona ze składek spółdzielczych w 2004 r., wyniosła 4.100 zł.

6. Zbiorowa mogiła działaczy
- spoczywają w niej przedstawiciele spółdzielczości spożywców polegi w czasie II wojny światowej, m.in. Marian Rapacki, wybitny działacz i teoretyk spółdzielczości, prezes Zarządu "Społem" Związku Spółdzielni Spożywców RP, prezes Zarządu Banku "Społem", członek Zarządu Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, kawaler Krzyża Walecznych. Zginął w czasie powstania warszawskiego w zbombardowanym domu przy ul. Puławskiej 128.