Kongres Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w Seulu był okazją do zaprezentowania dziesiątej już edycji „Światowego Monitora Spółdzielczego” – rankingu 300 największych spółdzielni na świecie opracowywanego dorocznie wspólnie przez MZS i EURICSE (Europejski Instytut Badawczy Gospodarki Spółdzielczej i Społecznej w Trydencie), opartego o dane za 2019 rok zebrane z ogólnodostępnych i prywatnych statystyk i rankingów, zgłaszane przez poszczególne organizacje spółdzielcze i z innych badań.
Wśród tych 300 największych było 159 spółdzielni europejskich, 95 z obu Ameryk i 46 z regionu Azji i Oceanu Spokojnego; z regionu afrykańskiego, podobnie jak we wcześniejszych Monitorach, nie było żadnej. 34,0% stanowią pośród nich spółdzielnie ubezpieczeniowe (łącznie z towarzystwami ubezpieczeń wzajemnych), 32,7% rolno-żywnościowe i rybackie, 18,3% handlowe (spożywców, handlu detalicznego i hurtowego), 9,3% banki spółdzielcze i spółdzielnie usług finansowych, 3,3% spółdzielnie pracy (usług komunalnych i przemysłowe), 1,7% spółdzielnie edukacyjne, zdrowia i opiekuńcze oraz 0,7% inne, w tym mieszkaniowe. Łączne obroty wszystkich tych spółdzielni wyniosły nieco więcej niż w poprzednim roku – 2.180,01miliarda dolarów USA (wobec 2.145,79 mld w 2017 r.). Nieco się też zmienił ranking w ciągu tych 12 miesięcy, choć pierwsze miejsce pozostało niezagrożone. Czołówka wygląda obecnie następująco:
- Groupe Crédit Agricole (Francja – bankowość spółdzielcza, 114,55 mld dolarów rocznych obrotów),
- Groupe BPCE (Francja – bankowość, 63,32 mld dolarów),
- REWE Group (Niemcy – spółdzielczość handlowa, 61,98 mld dolarów),
- Bundesverband der Deutschen Volksbanken und Raiffeisenbanken BVR (Niemcy – bankowość, 56,29 mld dolarów),
- Krajowa Federacja Rolniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych ZEN-NOH (Japonia – spółdzielczość rolnicza, 55,13 mld dolarów),
- ACDLEC - E.Leclerc (Francja – spółdzielczość handlowa, 53,95 mld dolarów),
- Nippon Life (Japonia – ubezpieczenia wzajemne, 52,48 mld dolarów),
- Groupe Crédit Mutuel (Francja – bankowość, 48,63 mld dolarów),
- Talanx Group (Niemcy – ubezpieczenia wzajemne, 44,21 mld dolarów),
- State Farm (USA – ubezpieczenia wzajemne, 42,14 mld dolarów)
W tej pierwszej dziesiątce miejsce straciły japońska Zenkyoren (ubezpieczenia) i koreańska Nonghyup-NACF (spółdzielczość rolnicza), a powróciła do niej niemiecka grupa banków spółdzielczych BVR, oraz po raz pierwszy pojawiła się w niej grupa ubezpieczeń wzajemnych Talanx z Niemiec. Zmieniła się też minimalnie kolejność, pierwsze miejsce pozostało jednak bezapelacyjnie w rękach Crédit Agricole. W głównej liście rankingu znalazł się jeden polski podmiot – spółdzielnia mleczarska Mlekovita. Warto przypomnieć, że w 2017 roku pojawiła się tam po raz pierwszy (i w ogóle jako pierwsza reprezentantka Polski w historii Monitora), była również obecna w 2018 roku. Umieszczona wówczas została na 278. miejscu, a obecnie ze swoimi 1,36 miliardami dolarów rocznych obrotów przesunęła się nawet o 11 pozycji w górę i jest na 267. miejscu.
W tegorocznym Monitorze, tak jak w dwóch ostatnich latach, podany został dodatkowy ranking spółdzielni uszeregowanych według obrotów w stosunku do PKB na głowę mieszkańca krajów, w jakich mają siedzibę. Lepiej bowiem, według autorów, niż zwykły ranking odzwierciedla on miejsce przedsiębiorstw spółdzielczych w rozwoju ekonomicznym kraju. I tu mamy niespodzianki. Na pierwszą i trzecią pozycję „wskoczyły” indyjskie spółdzielnie IFFCO (produkująca nawozy sztuczne i świadcząca inne usługi rolnicze) oraz Gujarat Cooperative Milk Marketing Federation Limited (mleczarska), a Groupe Crédit Agricole osunęła się na drugie miejsce. W czołówce znalazł się też brazylijski system spółdzielni zdrowia UNIMED (4. miejsce). Są także, poza wspomnianą Mlekovitą (na dobrej 138. pozycji), jeszcze dwie inne polskie spółdzielnie – Mlekpol (159. miejsce) i – rzadko kojarzona w Polsce ze spółdzielczością – Spółdzielnia Wydawniczo-Handlowa „Książka i Wiedza” (295.).
Podobnie jak w dwóch ostatnich latach w tegorocznym Monitorze zebrano też dane o zatrudnieniu w spółdzielniach. Tu na czoło wysunęły się niemieckie spółdzielcze sieci handlowe EDEKA i REWE, które zapewniają odpowiednio 381 tys. i przeszło 241 tys. miejsc pracy, a dalej również niemiecka grupa bankowości spółdzielczej BVR (ponad 174 tys.),francuskie Crédit Agricole (niespełna 143 tys.) i ACDLEC - E.Leclerc (133 tys.), szwajcarska sieć handlowa Migros (107 tys.), francuska grupa bankowa BPCA (105 tys.) oraz brazylijski system spółdzielni zdrowia UNIMED (ok. 104 tys.).
Monitor podaje również rankingi w poszczególnych branżach spółdzielczości. Poza wymienionymi wyżej, godnymi odnotowania są zajmujące pierwsze miejsca w swoich sektorach hiszpańska Korporacja Spółdzielcza Mondragon (spółdzielczość pracy/ przemysłowa, 13,69 mld USD i ponad 81 tys. zatrudnionych), wzmiankowana brazylijska Sistema UNIMED (spółdzielczość zdrowia, 17,64 mld USD), japońska Nihon Delica Food Association (spółdzielczość pracy/usługowa, 4,69 mld USD), norweska OBOS BBL (mieszkaniowa, 1,70 mld USD) czy włoska Manutencoop (usługi użyteczności publicznej, 1,13 mld USD).
Poza samą prezentacją statystyk Monitor odnosi się zawsze również do ogólniejszych aktualnych zagadnień spółdzielczości. W 2021 roku, w związku z 10-leciem Monitora, przypomniano jego historię i ewolucję w ciągu ostatniej dekady. Trudno byłoby też, jak w poprzednim roku, nie poruszyć sprawy pandemii COVID-19. W obecnej edycji skoncentrowano się na spółdzielczej odpowiedzi na wywołany pandemią kryzys w najbardziej dotkniętych nim krajach takich jak Brazylia, Indie czy Wielka Brytania. Przeanalizowano też udział największych spółdzielni w realizacji oenzetowskich Celów Zrównoważonego Rozwoju w latach 2018-2019, a więc „w przeddzień” wybuchu pandemii. I tak na przykład wśród 38 wielkich spółdzielni, które włączyły się do międzynarodowej inicjatywy „Global Compact” (ogólnoświatowa platforma przedsiębiorstw promujących odpowiedzialny i zrównoważony rozwój), aż 31 zadeklarowało włączenie się do realizacji Celu nr 13 („działania w dziedzinie klimatu”). Na drugim miejscu znalazł się Cel nr 3 („dobre zdrowie i jakość życia” – 28 spółdzielni), a na trzecim ex equo Cel nr 5 („równość płci”) i Cel nr 8 („wzrost gospodarczy i godna praca”) – po 27 spółdzielni. Najmniej popularne dla spółdzielni okazały się Cel nr 6 („czysta woda i warunki sanitarne”) i Cel nr 14 („życie pod wodą” – czyli ochrona mórz i oceanów) – wskazało je po 12 podmiotów.
Nie sposób tu omówić wszystkich istotnych informacji z Monitora – zainteresowanych odsyłamy do jego elektronicznej wersji (po angielsku) pod adresem https://monitor.coop/en/media/library/research-and-reviews/world-cooperative-monitor-2021 . Zachęcamy też do porównania tegorocznych danych z poprzednimi.
Światowy Monitor Spółdzielczy 2020
Światowy Monitor Spółdzielczy 2019
