Poniżej przedstawiamy treść wystąpienia Prezesa Zarządu Krajowej Rady Spółdzielczej do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dot. zmiany ustawy Kodeks Karny oraz niektórych ustaw, która m.in. rozszerza katalog osób pełniących funkcje publiczne.
Szanowny Pan
Andrzej Duda
Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej
Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, przewiduje między innymi, zmianę art. 115§ 19 ustawy – Kodeks karny, w wyniku której osobą pełniącą funkcje publiczne będzie między innymi, członek zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, prezes, dyrektor lub jego zastępca, prokurent, główny księgowy lub skarbnik w spółdzielni.
W przeciwieństwie do spółki handlowej, w przypadku której kwalifikacja wymienionych osób jako pełniących funkcję publiczną uzależniona jest od tego, czy udział Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub państwowej osoby prawnej przekracza w takiej spółce łącznie albo w odniesieniu do każdego z tych podmiotów 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji, w przypadku spółdzielni brak jest jakichkolwiek warunków, od których spełnienia kwalifikacja taka byłaby zależna.
W efekcie, osobą pełniącą funkcję publiczną nie będzie np. prezes dużej spółki, w której udział Skarbu Państwa wynosi 49% kapitału zakładowego, natomiast będzie taką osobą np. główny księgowy małej spółdzielni usługowej, liczącej 10 członków będących osobami fizycznymi, założonej przez nich w celu prowadzenia w ich interesie wspólnej działalności gospodarczej, finansowanej w całości z ich prywatnych środków jej członków.
Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 roku- Prawo spółdzielcze, Spółdzielnie są dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzą wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnie są osobami prawnymi, majątek spółdzielni jest jej prywatną własnością.
Majątek spółdzielni jest odrębnym majątkiem od majątku członków. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lipca 2003 r. (III KK 334/2002), który słusznie wskazał, że artykuł 3 Prawa spółdzielczego, w jego brzmieniu po nowelizacji z 1994 roku nie pozbawia spółdzielni własności jej majątku i nie czyni spółdzielców współwłaścicielami w rozumieniu prawa cywilnego, a jedynie zalicza własność należącą do spółdzielni, jako osoby prawnej, do kategorii własności prywatnej, a nie jak ongiś spółdzielczej. Własność taka w rozumieniu przepisów prawa karnego pozostaje jednak własnością cudzą, a jej przedmiot jest cudzym mieniem, także dla członka tej spółdzielni.
Spółdzielnia odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem, członkowie zaś ponoszą ryzyko jej działalności gospodarczej poprzez uczestnictwo w pokrywaniu strat spółdzielni do wysokości zadeklarowanych udziałów i tylko w sytuacji, kiedy na pokrycie tych strat zabraknie majątku wspólnego. Jako osoba prawna spółdzielnia ma swoją firmę (nazwę), która podlega ochronie prawnej.
Nie ulega wątpliwości, że w warunkach gospodarki rynkowej spółdzielnie są przedsiębiorcami traktowanymi na równi z innymi podmiotami gospodarczymi, takimi jak spółki prawa handlowego.
Członkiem spółdzielni może być każda osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych. Członkami spółdzielni mogą być również osoby prawne. Spółdzielnia może być założona przez nie mniej niż dziesięć osób fizycznych oraz trzy osoby prawne. Zgodnie z ustawą z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników, spółdzielnia rolników może być założona przez co najmniej dziesięciu rolników.
Spółdzielnie nie dysponują środkami publicznymi, bowiem majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków i służy wspólnemu prowadzeniu działalności gospodarczej. Majątek spółdzielni jest odrębny od majątku jej członków. W związku z czym, członek zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, prezes, dyrektor lub jego zastępca, prokurent, główny księgowy lub skarbnik w spółdzielni nie są osobami pełniącymi funkcję publiczną, ponieważ nie dysponują środkami publicznymi.
Trudno w tej sytuacji nie postawić pytania o zasadność tak daleko idącej regulacji art. 115 § 19 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw i uznania wyżej wskazanych osób za osoby pełniące funkcje publiczne.
Uzasadnienie projektu ustawy nie udziela na to pytanie wystarczającej odpowiedzi. W uzasadnieniu wskazuje się (s. 40) iż „Niezbędne jest zatem doprecyzowanie treści art. 230 § 1 k.k. i 230a § 1 k.k.. Należy też doprecyzować art. 115 § 19 k.k., aby regulacje te były spójne. Zmiana w art. 115 § 19 k.k. ma na celu usunięcie możliwych wątpliwości co do interpretacji zakresu art. 230a § 1 k.k., związanej z obecną definicją osoby pełniącej funkcję publiczną. Jeżeli definicja zawarta wart. 115 § 19 k.k. nie zostanie skorelowana z treścią art. 230 § 1 k.k., stosowanie obu regulacji będzie utrudnione. (…).”
W żadnym z przywołanych w cytowanym fragmencie uzasadnienia znowelizowanych przepisów, to jest ani w art. 230 § 1 k.k., ani w art. 230a § 1 k.k. ustawodawca nie posługuje się pojęciem „spółdzielni”. Przepisy te odnoszą się wyłącznie do instytucji państwowych, samorządowych, organizacji międzynarodowych i krajowych, a także zagranicznych jednostek organizacyjnych dysponujących środkami publicznymi, niezbędnymi do ich prawidłowego działania. Spółdzielnie nie należą do żadnej z powyższych kategorii podmiotów państwowych bądź samorządowych.
Zmiana art. 115 § 19 kodeksu karnego narusza art. 32 Konstytucji RP. Zgodnie z art. 32 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji RP wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Czy może być uznana za wyraz równego traktowania sytuacja, w której, jak w podanym wyżej przykładzie, osobą pełniącą funkcję publiczną nie będzie prezes dużej spółki, w której udział Skarbu Państwa wynosi 49% kapitału zakładowego, natomiast będzie taką osobą np. główny księgowy małej spółdzielni usługowej, liczącej 10 członków będących osobami fizycznymi, założonej przez nich w celu prowadzenia w ich interesie wspólnej działalności gospodarczej, finansowanej w całości z ich prywatnych środków i której majątek, zgodnie z art. 3 ustawy Prawo spółdzielcze – stanowi prywatną własność jej członków?
Z uwagi na powyższe, zwracam się do Pana Prezydenta, aby skorzystał Pan z kompetencji określonej w art. 122 ust. 5 Konstytucji RP i odmówił podpisania ustawy z dnia 16 maja 2019 roku o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw bądź skierował ustawę w trybie prewencyjnym o którym mowa w art. 122 ust. 3 Konstytucji RP do Trybunału Konstytucyjnego, z uwagi na sprzeczność tej regulacji z zasadą prawidłowej legislacji i z zasadą proporcjonalności, jako aspektami wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP zasady demokratycznego państwa prawnego oraz z zasadą równości, wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Prezes Zarządu
Krajowej Rady Spółdzielczej
dr inż. Mieczysław Grodzki
Krajowa Rada Spółdzielcza składa podziękowanie Prezesowi Związku Pracodawców Business Centre Club - Panu Markowi Goliszewskiemu za wsparcie Krajowej Rady Spółdzielczej i wystosowanie do Prezydenta RP listu w sprawie zmian ustawy Kodeks Karny oraz niektórych ustaw.
