Ta gałąź spółdzielczości jest szczególnie silnie powiązana z wsią i środowiskami wiejskimi. Oprócz działalności gospodarczej, spełniają one wyjątkowo ważną funkcję integrowania lokalnych społeczności. Głównym zadaniem jest zaopatrywanie wsi i gospodarstw rolnych w artykuły i narzędzia do produkcji rolnej.

Gminne spółdzielnie posiadają sklepy, bazy obrotu rolnego, zakładów produkcyjnych i usługowych. Dysponują również hurtowniami zaopatrującymi zarówno wieś, jak i rynki miejskie. Szczególnym uznaniem cieszy się działalność gastronomiczna, oparta głównie o rodzime tradycje kulinarne i produkty ekologiczne. Zyskują one coraz większą renomę nie tylko w kraju, ale także u konsumentów zagranicznych. Spółdzielnie gminne dysponują największą w Polsce siecią dystrybucyjną. Jako producenci żywności uzyskują coraz częściej europejskie certyfikaty jakości ISO i HACCP.

Spółdzielczość gminna kładzie duży nacisk na działalność edukacyjną. Organizowane są kursy i szkolenia z zakresu technologii stosowanych w produkcji i przetwórstwie rolnym, zarządzania dla liderów spółdzielni oraz dla wszystkich członków spółdzielni. Gminne Spółdzielnie „Samopomoc Chłopska” miały duży wkład w przybliżaniu procedur pozyskiwania środków unijnych i w dalszym ciągu pomagają fachowym doradztwem z zakresu programów rozwojowych Unii Europejskiej i korzystania funduszy w ramach konkretnych projektów.

Rolnicze spółdzielnie produkcyjne są specyficzną formą spółdzielczości wiejskiej, która występuje tylko w niektórych państwach Unii Europejskiej. Tworzą je wielorodzinne gospodarstwa rolne, których członkowie łączą pracę w swoim gospodarstwie z członkostwem w spółdzielni.

Rolnicze spółdzielnie produkcyjne gospodarują na areale ok. 250 000 ha. użytków rolnych. Zdecydowanie przeważa produkcja roślinna, a w niej uprawa zbóż – 70% całości produkcji. Na drugim miejscu znajdują się spółdzielnie zajmujące się hodowlą zwierzęcą, a za nimi plasują się spółdzielnie wielostronne, łączące uprawy polowe i chów zwierząt.

Przeciętna powierzchnia rolniczych spółdzielni produkcyjnych wynosi obecnie 652 ha użytków rolnych. Średni przychód ogółem na 1 ha użytków rolnych wyniósł w ostatnim roku ok. 9 500 zł. Przeciętnie na 100 ha pracuje w spółdzielni 4 osoby, a wydajność wynosi ponad 73000 zł. na osobę.

Duże spółdzielnie produkcyjne tworzą także własne sieci handlowe. Są to zarówno placówki handlu detalicznego, jak i hurtowego. Na szeroką skalę prowadzona jest także działalność usługowa dla rolników indywidualnych, usługi transportowe, remontowo - budowlane czy działalność warsztatowa. Na coraz większą skalę rozwija się agroturystyka.

Spółdzielnie ogrodniczo - pszczelarskie znajdują się przede wszystkim na terenach wiejskich i małych miejscowościach. Skupiają one producentów warzyw, owoców i kwiatów a także miodu i produktów pochodnych. Część spółdzielni angażuje się także w inne rodzaje działalności, jak np. sprzedaż materiału szkółkarskiego (drzewa, krzewy) pochodzącego z kwalifikowanych szkółek. Prowadzone jest także fachowe doradztwo w tym zakresie. Przy działających spółdzielniach istnieją punkty skupu owoców i warzyw. Słynne miody pitne znane w kraju i za granicą - „Półtorak”, „Dwójniak” czy „Trójniak” – to trunki, które niezmiennie zachwycają smakiem, docenianym przez koneserów. Producent tych specjałów – Spółdzielnia Pszczelarska „Apis” z Lublina” udoskonala i urozmaica swoją produkcję, wprowadzając na rynek coraz nowsze wyroby.

Spółdzielnie ogrodniczo - pszczelarskie umiejętnie dostosowują się do wymogów Unii Europejskiej. Do priorytetów należą nowoczesne zarządzanie majątkiem trwałym, finansami a także zasobami ludzkimi. Coraz większą rolę odgrywają takie elementy działalności, jak: skuteczna reklama, marketing czy innowacyjność w zakresie technik informacyjnych. Spółdzielnie oprócz punktów skupu, prowadza także sklepy owocowo – warzywne czy kwiaciarnie. Spółdzielnie zaopatrują także sklepy nasienne w środki produkcji ogrodniczej, nasiona, narzędzia i środki ochrony roślin. Coraz częściej występują też tendencje do przekształcania spółdzielni w grupy producenckie.

Spółdzielnie Kółek Rolniczych działają od 1973 roku. Zdecydowana większość  SKR-ów, bo ponad 80 %, świadczy usługi z zakresu rolnictwa na rzecz swoich członków i całego środowiska wiejskiego. SKR mają znaczący udział w systemie usług produkcyjnych dla rolnictwa, zaopatrzeniu rolnictwa w środki produkcji oraz w kreowaniu i wdrażaniu do praktyki postępu naukowo-technicznego. SKR zapewniają też w rejonie działania miejsca pracy dla młodzieży wiejskiej. Są więc jednym z istotnych elementów przedsiębiorczości na obszarach wiejskich.

Celem działalności spółdzielni jest racjonalne pomnażanie i wykorzystanie majątku na rzecz ich członków oraz podejmowanie inicjatyw sprzyjających wszechstronnemu rozwojowi wsi. 

Koła Gospodyń Wiejskich 

To dobrowolna i samorządna organizacja społeczno-zawodowa kobiet wiejskich, działająca w strukturze organizacyjnej Kółek Rolniczych. Mają własne, demokratycznie wybierane władze, odrębny regulamin oraz reprezentację na wszystkich szczeblach organizacji kółkowej. Są najliczniejszą w kraju organizacją społeczną o prawie 150- letniej tradycji.  Pierwsze koła gospodyń powstały w roku 1866  w Piasecznie k/ Gniewa i Bobrowie, pod nazwą „Towarzystwo Gospodyń”.

Na czele wszystkich kół stoi Rada Krajowa KGW, którą tworzą działaczki z różnych regionów kraju. Od kwietnia 2004 r. Przewodniczącą RK KGW  jest Bernadetta Niemczyk. Rada Krajowa jest inicjatorem licznych działań w obszarach polityki społecznej, zdrowotnej, edukacyjnej i kulturalnej na rzecz kobiet wiejskich, ich rodzin oraz rozwoju wsi. Obecnie KGW inicjują różnorodną działalność gospodarczą, jak: przetwórstwo rolno-spożywcze, mała gastronomia, turystyka, organizowanie pracy nakładczej, promowanie i sprzedaż wyrobów rękodzieła ludowego. Działalność ta służy pozyskiwaniu środków na finansowanie podejmowanych inicjatyw socjalnych, a także działalność kulturalno-oświatową oraz inne formy radzenia sobie w warunkach gospodarki rynkowej.

Koła Gospodyń Wiejskich bronią praw, reprezentują interesy i działają na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet. Przykładem tego mogą być działania w skutek których w ostatnim dziesięcioleciu ponad 22 tys. dzieci rolników skorzystało wypoczynku letniego i zimowego, prawie 50 tys. kobiet objęto profilaktycznymi badaniami mammograficznymi i cytologicznymi, ponad 1000 kobiet zdobyło umiejętności obsługi komputera.

Do stałego kalendarza imprez weszły organizowane corocznie Prezentacje Stołów Świątecznych – Wigilijnych i Wielkanocnych, odbywające się w wielu gminach, powiatach i regionach, a ogólnopolskie Prezentacje odbywają się w Warszawie i są bardzo licznie odwiedzane przez mieszkańców Stolicy oraz przybyłych gości. Podczas Prezentacji osoby odwiedzające mają okazję degustowania świątecznych potraw z różnych zakątków Polski, oraz nabycia świątecznych ozdób wytwarzanych przez twórców ludowych. Czas zwiedzania umilają ludowe kapele i zespoły śpiewacze.