Ocenia się, że w Wielkopolsce, w zaborze pruskim, w pewnym momencie w powstałych 212 spółdzielniach pracowało aż 296 księży! Jedną z ważniejszych postaci był ks. Augustyn Szamarzewski.
Ksiądz Augustyn Szamarzewski (1832–1891) był jednym z pionierów polskiej spółdzielczości w tym regionie. Angażował się w tworzenie kas oszczędnościowo-pożyczkowych dla rzemieślników i rolników. Również dzięki niemu powstały pierwsze spółdzielnie finansowe w Środzie, Kostrzynie i Jarocinie, które później przerodziły się w tzw. banki ludowe” a dziś dobrze prosperują jako banki spółdzielcze. Szamarzewski opracowywał statuty i szczególnie dbał o edukację członków spółdzielni. Ustanowił między innymi instytucję tzw. „mężów zaufania”, którzy pośredniczyli między spółdzielnią a lokalną społecznością.
W 1872 roku doprowadził do utworzenia Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych (pełna nazwa tej spółdzielczej instytucji grupującej wiele spółdzielni brzmiała: Związek Spółek Zarobkowych i Gospodarczych na Wielkie Księstwo Poznańskie i Prusy Zachodnie). Działania Związku oraz samego ks. A. Szmarzewskiego niewątpliwie wzmacniały pozycję ekonomiczną Polaków, budowały solidarność narodową w trudnych czasach zaborów oraz popularyzowały kooperatyzm.
