W dniu 3 lutego br., pod przewodnictwem dr. inż. Mieczysława Grodzkiego, odbyło się posiedzenie Komisji ds. spółdzielczości Business Centre Club (BCC). Głównymi tematami posiedzenia były: przedstawienie aktualnego stanu przekształceń wieczystego użytkowania gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe we własność oraz omówienie działań podejmowanych przez Krajową Radę Spółdzielczą na rzecz uproszczenia sprawozdawczości banków spółdzielczych na potrzeby instytucji zewnętrznych.
Obrady rozpoczęto miłym akcentem: Anna Tylkowska, Prezes Zarządu „Społem” WSS Śródmieście, uhonorowała przewodniczącego Komisji dr. inż. Mieczysława Grodzkiego okolicznościową statuetką z okazji obchodzonego niedawno jubileuszu 150-lecia istnienia tej Spółdzielni.
Wprowadzenia do punktu pierwszego dokonali prezesi dwóch spółdzielni mieszkaniowych z Warszawy i Legionowa. Podkreślili m.in. duży wpływ spółdzielczości mieszkaniowej na uzyskanie korzystnych interpretacji (a także nowelizacji) spornych przepisów pierwotnej wersji ustawy normującej ten obszar. Na przykładzie tych dwóch miast stwierdzono, że stopień realizacji procedury przekształceniowej przez samorządy terytorialne jest zależny od lokalnej skali tego problemu. W Legionowie jest praktycznie zakończony, natomiast stan zaawansowania w Warszawie ocenia się na ok. 50 % (wydano tu ok. 500 tys. zaświadczeń). Zwrócono jednocześnie uwagę, że przekształcenie wskazanych w ustawie gruntów będących w wieczystym użytkowaniu we własność jest pierwszym etapem likwidacji instytucji użytkowania wieczystego. W następnej kolejności zapowiada się przekształcenie gruntów zajmowanych przez lokale użytkowe oraz gruntów niezabudowanych (np. pod wewnętrzną siecią komunikacyjną i terenami rekreacyjnymi), które w niektórych spółdzielniach stanowią 50 proc. obszaru spółdzielni. Wiąże się z tym ustawowa definicja celu mieszkaniowego. Zachodzi więc zasadnicze pytanie - czy grunty niezabudowane o których mowa, w istocie nie spełniają takiego celu? Na dzień dzisiejszy są natomiast istotnym źródłem lokalnych wpływów budżetowych.
Komisja postanowiła, że dla wzmocnienia działań na rzecz rozwiązania tych kwestii (w tym dalszych przekształceń gruntów), zwróci się do Instytutu Interwencji Gospodarczych BCC o podejmowanie interwencji w tej sprawie na szczeblu rządowym i parlamentarnym.
Zwrócono jednocześnie uwagę na kwestie, które w chwili obecnej są szczególnie istotne dla spółdzielczości mieszkaniowej (i ogółu społeczeństwa), tj. ceny wywozu i segregacji odpadów. Pełne koszty ich wywozu ponoszą mieszkańcy. Należy się więc zastanowić, czy w części nie powinni być nimi obciążani dystrybutorzy towarów i producenci niebiodegradowalnych opakowań. Podobnie rzecz się ma z segregacją odpadów na sześć niezależnych frakcji. Być może ich koszty są znacznie wyższe, a efekty ekologiczny znacznie mniejszy niż w przypadku segregowania odpadów w zaawansowanych technologicznie sortowniach. Podkreślono, że dla wyjaśniania tych złożonych ze społecznego i ekonomicznego punktu widzenia problemów należałoby organizować spotkania z dziennikarzami (śniadania problemowe). Informacje w mediach nie zawsze bowiem właściwie wyjaśniają złożoność tych kwestii.
Komisja wysoko oceniła również inicjatywy władz spółdzielni mających na celu mobilizowanie członków do zgłaszania propozycji działań w ramach tzw. budżetów obywatelskich (realizacja drobnych inwestycji z budżetu samorządowego bezpośrednio na rzecz danej społeczności) oraz tworzenie przez spółdzielnie mieszkaniowe fundacji, których statutowym celem jest pomoc członkom spółdzielni znajdującym się w trudnych, losowych sytuacjach życiowych. Donatorem jest tu najczęściej sama spółdzielnia, odpisując na cel fundacji określone środki (np. wpływy z oprocentowania z tytułu opóźnień we wpłatach zobowiązań członków na rzecz spółdzielni).
Przechodząc do drugiego punktu posiedzenia Komisji, przedstawiciel KRS omówił na wstępie sytuację sektora banków spółdzielczych po wprowadzeniu przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny procedury kontrolowanej upadłości (tzw. resolution) Podkarpackiego Banku Spółdzielczego, z akcentem na problem ochrony środków jednostek samorządu terytorialnego (JST) zgromadzonych na rachunkach banków spółdzielczych w świetle tej procedury.
Omawiając problematykę sprawozdawczości zewnętrznej realizowanej przez banki spółdzielcze na potrzeby państwowych instytucji centralnych zwrócił uwagę, że instytucje te w żadnej mierze nie przestrzegają tzw. zasady proporcjonalności wynikającej z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych. Jej istota sprowadza się ogólnie do tego, że wymagania regulacyjne (w tym sprawozdawcze) stosowane wobec określonych instytucji finansowych, powinny uwzględniać skalę ich działania, złożoność struktury organizacyjnej i podejmowanych przez nie procesów. Krajowa Rada Spółdzielcza realizując swoje ustawowe zadania, zgłosiła ten problem w lipcu 2019 r. na posiedzeniu Senackiej Komisji Budżetu i Finansów Publicznych. Postanowiono wtedy, że wspólnie z przedstawicielami Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) powołana zostanie merytoryczna komisja, która szczegółowo przeanalizuje to zagadnienie. W tym celu KRS zwróciła się do wszystkich banków spółdzielczych, ich związków rewizyjnych, spółdzielczych systemów ochrony oraz banków zrzeszających o przekazanie swoich uwag i propozycji. W otrzymanych zwrotnie odpowiedziach, zwracano uwagę na następujące problemy:
- różny poziom wymaganych zaokrągleń danych w poszczególnych sprawozdaniach, co przy konieczności ich walidacji w różnych arkuszach powoduje wiele trudności,
- odzwierciedlanie tych samych danych w różnych sprawozdaniach (ich powielanie),
- różne ujęcia czasowe danych,
- różne ujęcie treści danych (wartość nominalna, wartość brutto),
- brak uzasadnienia ich wymagalności w związku ze stosowaniem przez banki spółdzielcze polskich standardów rachunkowych (PSR),
- trudności interpretacyjne niektórych danych.
Taka forma realizacji wspomnianej sprawozdawczości zewnętrznej przez banki spółdzielcze wymaga od zainteresowanych podmiotów dużo nakładów organizacyjnych, które przekładają się wprost na koszty działania. Zdaniem banków spółdzielczych zarówno zakres danych sprawozdawczych jak również częstotliwość ich sporządzania powinna ulec zmniejszeniu. W wielu formularzach dane sprawozdawane powinny być zagregowane, a nie tak szczegółowe jak do tej pory. Samo zmniejszenie częstotliwości lub wskazanie, że informacje będą przekazywane na żądanie nie rozwiązuje problemu, gdyż w takich przypadkach systemy informatyczne muszą być i tak dostosowane, a szczegółowe dane sprawozdawcze muszą się znajdować w ich zasobach. Podkreślić również należy, że duże problemy ze sporządzeniem sprawozdawczości napotykają banki spółdzielcze, które pełnią funkcje krytyczne (jedna z przesłanek konieczności zastosowania procedury tzw. kontrolowanej upadłości) z uwagi na skalę obsługi JST.
Podsumowując dyskusję podkreślano zasadność i wartość działań Krajowej Rady Spółdzielczej podejmowanych na rzecz uproszczenia sprawozdawczości w spółdzielczych instytucjach finansowych. W pierwszej kolejności powinny one koncentrować się na wyeliminowaniu występujących mankamentów i doprowadzeniu do agregacji i konsolidacji sprawozdawczości. Ostatecznym celem powinno być natomiast stworzenie przez instytucje państwowe jednego portalu (hubu danych), do którego banki spółdzielcze mogłyby przesyłać swoje sprawozdania, a zainteresowane instytucje pobierać je do własnych potrzeb. Pomimo braku jednoznacznego stanowiska w tej sprawie ze strony KNF, samorząd spółdzielczy, przy wsparciu organizacji gospodarczych m.in. BCC, będzie podejmował nieustanne działania dla realizacji tak sprecyzowanych założeń. Dla banków spółdzielczych byłby to szczególny akcent obchodzonego w tym roku 100-lecia uchwalenia w Polsce pierwszej ustawy o spółdzielniach.
Zdjęcia dzięki uprzejmości BCC (autor: W. Holnicki-Szulc).
