Przed kilku laty Międzynarodowa Spółdzielcza Grupa Badawcza działająca w ramach amerykańskiej organizacji OCDC (Rada Międzynarodowego Rozwoju Spółdzielczego) i finansowana przez agencję pomocy rozwojowej USAID podjęła projekt badawczy, w którym próbowała znaleźć odpowiedź na pytanie: czy obecność spółdzielni czyni jakąś różnicę w rozwoju ekonomicznym i społecznym różnych krajów? Badania prowadzono w czterech państwach różnych regionów świata – na Filipinach, w Kenii, Peru i w Polsce.
W naszym przypadku na etapie konceptualizacji badań konsultowany był Spółdzielczy Instytut Badawczy KRS, a same badania terenowe realizowała w 2017 r. krakowska firma badań marketingowych BBS „Obserwator” przy wsparciu naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2018 r. sukcesywnie prezentowano wyniki badań poszczególnych krajów, a w maju obecnego roku opublikowany został końcowy raport zbiorczy z całości badań, natomiast 26 maja odbyła się konferencja on-line podsumowująca projekt. Wśród panelistów byli przedstawiciele obydwu amerykańskich organizacji, Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, świata naukowego i administracji krajów objętych analizą oraz badacze zaangażowani w projekt; z Polski prof. Zofia Chyra-Rolicz i prof. Piotr Nowak.
Syntetyczne omówienie wyników badań przedstawiła kierująca nimi dr Judith Hermanson z USA. Warto się nad nimi zatrzymać, gdyż wykazały one spore podobieństwa, jak i znaczące różnice w poszczególnych krajach dające sporo do myślenia. Opinie na temat roli spółdzielni w rozwoju społeczno-gospodarczym zbierano zarówno wśród członków, jak i nie-członków spółdzielni – ogółem przebadano po ok. 2000 osób w każdym z państw.
Okazało się, że we wszystkich przypadkach członkowie spółdzielni reprezentują wyższy standard ekonomiczny życia niż średni standard dla całej populacji tych krajów. Największa różnica wystąpiła w Peru i w Polsce (0,7 pkt w sześciopunktowej skali), nieco mniejsza w Kenii i na Filipinach (0,4 pkt). Subiektywne opinie na ten temat były jednak znacznie bardziej zróżnicowane. Na pytanie adresowane do członków spółdzielni „Czy spółdzielnie pozytywnie wpływają pod względem ekonomicznym na twoje gospodarstwo domowe?”, najwięcej odpowiedzi „zdecydowanie tak” było na Filipinach (prawie 70%), podczas gdy w Polsce tylko nieco ponad 20%. Respondenci z Kenii na rolę spółdzielni w poprawie bezpieczeństwa finansowego wskazywali aż w 82% przypadków (Polacy zaledwie w 27%); na rolę spółdzielni w poprawie jakości życia wskazało po ok. 55% pytanych z Kenii, Peru i Polski, mniej było ich na Filipinach. Wśród nie-członków, którym zadano podobne pytanie o znaczenie spółdzielni w ich społecznościach lokalnych, najbardziej krytyczni okazali się Polacy, którzy tylko w 24% przypadków ocenili pozytywnie rolę spółdzielni w zapewnieniu zewnętrznych inwestycji (na Filipinach aż 71%). Lepsze były opinie naszych rodaków o roli spółdzielni w rozwoju gospodarczym (49%) i w tworzeniu możliwości zatrudnienia (44%), ale i tu odpowiednie odsetki pozytywnych odpowiedzi w innych krajach były wyższe. Polscy respondenci (nie-członkowie) za to najwyżej ze wszystkich państw oceniali pozytywny wpływ spółdzielni na życie codzienne w ich społecznościach (52% odpowiedzi), podczas gdy w pozostałych krajach odsetek taki był niższy o od 10 do 20 pkt procentowych. Odpowiedzi na inne pytania wykazały, że fakt przynależności do spółdzielni przyczynia się do budowy zaufania społecznego: spółdzielcy znacznie częściej twierdzili, że mogą ufać większości ludzi w swoich społecznościach niż nie-spółdzielcy – największa różnica wystąpiła w Polsce (66% wobec 41%). Ale tylko w Peru członkowie deklarowali, że w razie nagłych kłopotów mogą polegać na swoich kolegach-spółdzielcach (w 46% przypadków). I wreszcie w Polsce najsłabiej oceniona została rola spółdzielni w podnoszeniu statusu ekonomicznego kobiet (pytano o to same spółdzielczynie) – tylko niecałe 10% spośród nich określiło tę rolę jako zdecydowanie pozytywną, dalsze 23% jako pozytywną. Ale w Kenii pozytywnych odpowiedzi było łącznie aż 99%, w tym 35% „zdecydowanie”!
Zaprezentowaliśmy tu tylko kilka przykładów interesujących wyników amerykańskich badań zrelacjonowanych przez dr. Hermanson. Prelegentka podkreślała, że mimo różnic pomiędzy poszczególnymi krajami, z pewnością „spółdzielnie robią różnicę”, a ich pozytywna rola jest postrzegana silniej w krajach rozwijających się. Pełne omówienie konferencji i tekst raportu podsumowującego (a także raportów krajowych, w tym z Polski) można znaleźć po adresem https://ocdc.coop/icrg-summit-2021/
