Poczytelnia
Galicja, tuż przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości, 1916 rok. Pochodzący z niewielkiej wsi Budzowo Józef Marek zgłasza się do Legionów, by służyć w II Brygadzie w 2 pułku artylerii. Po opuszczeniu służby młody Józek zdaje w 1920 roku egzamin maturalny, by następnie rozpocząć studia na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Rolnym i Ogrodnictwa. Z czasem zajmie należne mu miejsce — jako znakomity organizator i wybitny spółdzielca XX wieku.
To unikatowe zdjęcie pochodzi z 1896 roku i przedstawia działaczy PPS oraz Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (ZZSP) na spotkaniu w Londynie (pochodzi z naszych zbiorów muzealnych). Widzimy na nim m.in. Józefa Piłsudskiego oraz chemika i późniejszego prezydenta II RP Ignacego Mościckiego. Część z nich była również spółdzielcami.
Piłsudski nie był bezpośrednio zaangażowany w spółdzielczość. Jednak jego działalność w PPS i współpraca z innymi socjalistami mogą co najmniej sugerować, że sprzyjał idei wspólnej pracy i solidarności społecznej, które są fundamentem ruchu spółdzielczego. Chociaż konkretnych informacji o jego roli w ruchu spółdzielczym nie ma, to wielu działaczy PPS, w tym np. obecny na tym samym spotkaniu (i zdjęciu) Bolesław Jędrzejowski, mogło wspierać rozwój spółdzielni - jako alternatywy dla kapitalistycznych form ustrojowych. Przychylny ruchowi kooperatystów mógł także inny uczestnik spotkania – Witold Jodko-Narkiewicz.
Adolf Gross (1862-1936) – znana postać krakowska początków XX w., żydowskiego pochodzenia adwokat, działacz społeczny i polityczny, poseł do parlamentu austriackiego, radny miasta Krakowa związany z ugrupowaniami lewicy, współtwórca Stronnictwa Niezawisłych Żydów, ale również jeden z pionierów spółdzielczości mieszkaniowej na ziemiach polskich.
Maria Dąbrowska (1889-1965) – wielka polska pisarka, znana powszechnie zwłaszcza jako autorka tetralogii „Noce i dnie”. Czytelnicy tej powieści i widzowie opartego o nią znakomitego filmu – mimo iż wyraźnie widoczne jest w nich wyczulenie społeczne – nieczęsto zdają sobie sprawę, że w okresie międzywojennym Dąbrowska była również zapaloną propagatorką spółdzielczości.
Wiesław Chrzanowski (1923-2012) – prawnik, polityk, więzień polityczny, choć do spółdzielczości trafił z przypadku, stał się wybitnym znawcą legislacji spółdzielczej.
Zygmunt Chmielewski (1873-1939) – z wykształcenia inżynier chemik, absolwent uczelni w Szwajcarii i w Niemczech, uznanie zyskał jednak jako wybitny działacz spółdzielczy okresu II RP.
Dr Aleksander Całkosiński (1895-1987) – ekonomista, niesłusznie zapomniany, choć ważny działacz spółdzielczy okresu II RP, którą przeżył o niemal pół wieku.
ks. Wacław BLIZIŃSKI (1870-1944) – jeden z wielu polskich duchownych, którzy odegrali wielką rolę w rozwoju spółdzielczości.
Poniżej prezentujemy fragmenty książki „O księgarzach, którzy przeminęli”, autorstwa Stefana Dippela. W książce autor przybliża postać Stanisława Dippela, swego starszego brata, zasłużonego działacza spółdzielczego. Poniżej prezentujemy dwa fragmenty i jeden cały rozdział poświęcony życiu wielkiego spółdzielcy. Przedruk za zgodą rodziny autora i bohatera niniejszych fragmentów. Serdecznie dziękujemy rodzinie za zgodę na przedruk i polecamy całość lektury tego niezwykłego dzieła.
Przed 30 laty, zwycięstwo Solidarności i powrotu do gospodarki rynkowej, które nastąpiły w 1989 r., z wielkimi nadziejami zostały przyjęte przez spółdzielców, którzy stracili niezależność w poprzednim systemie gospodarki nakazowo-rozdzielczej. Niestety, w 150-letniej historii spółdzielczości spożywców, nastąpił wtedy okres jeden z najtrudniejszych. Wskutek tzw. specustawy o zmianach w organizacji spółdzielczości w 1990 r. nagle zlikwidowano związki-centrale gospodarcze spółdzielni i hurt.
